Lễ hội Ok Om Bok là lễ hội lớn nhất và được mong đợi nhất trong năm của người Khmer. Hàng năm vào ngày 14 và 15 tháng 10 âm lịch, đồng bào Khmer Nam Bộ vui vẻ tổ chức Lễ hội Ok Om Bok, hay còn gọi là lễ Cúng Trăng.
Người Khmer tổ chức lễ cúng trăng cầu mong một năm may mắn, mùa màng bội thu, hạnh phúc cho dân làng. Đối với người Khmer, mặt trăng được coi là vị thần điều hòa mùa màng, giúp sức khỏe cho con người quanh năm, vì vậy vào ngày này, mọi gia đình đều tham gia lễ cúng trăng. Lễ hội này thường được tổ chức ở các nơi có người Khmer sinh sống. Để chuẩn bị lễ vật cúng trăng gồm cốm dẹp, khoai lang, khoai môn, bánh kẹo… người dân trong làng chuẩn bị trước lễ cả tháng. Người Khơme dùng gạo nếp làm cốm dẹp và các loại hoa màu để cúng trăng.
Lễ có sự tham gia của cả người cao tuổi và trẻ nhỏ
Tiếp theo là việc dựng cổng tre, trúc. Cổng được làm bằng hoa lá với 2 cây tre, trúc làm trụ và lá dừa làm vòm ngang. Phía trên cổng, người Khmer giăng một dây trầu 12 lá được cuốn tròn tượng trưng cho 12 tháng trong năm và một dây cau 7 trái được chẻ vỏ ra như hai cánh con ong, tượng trưng cho 7 ngày trong tuần. Dưới cổng trúc, các lễ vật Cúng Trăng được đặt ngay ngắn để tỏ lòng thành kính dâng tới thần Mặt Trăng.
Công việc chuẩn bị lễ vật hoàn tất, vào đêm 14 trăng tròn hoặc 15 khi trăng lên cao (ngày chính của Lễ hội), dân làng tập trung ở sân chùa hoặc sân nhà, hướng về phía mặt trăng để làm lễ. Chủ lễ là người cao tuổi nhất trong phum, sóc hoặc trong nhà khấn vái bày tỏ lòng biết ơn của con người đối với thần Mặt Trăng, xin thần Mặt Trăng tiếp nhận lễ vật và ban cho mọi người sức khỏe, mùa màng tươi tốt. Sau khi cúng xong, chủ lễ sẽ đút cốm dẹp cho các em nhỏ và vỗ nhẹ vào lưng vài lần đồng thời hỏi những mong muốn của các em. Người khmer tin rằng, các ước muốn của trẻ nhỏ sẽ là niềm tin và động lực cho người lớn vào năm tới.
Tục đua ghe ngo của người Khmer
Theo phong tục cổ truyền của người Khmer, nghi lễ Cúng Trăng xong cũng là lúc các hoạt động phần hội được bắt đầu, đặc sắc nhất là tục đua ghe ngo. Đây là nghi thức truyền thống tiễn đưa thần nước, sau mùa gieo trồng về với biển cả, cũng là nghi thức tôn giáo tưởng nhớ rằng thần rắn Nagar xưa biến thành khúc gỗ để đưa Phật qua sông.
Lễ Ok Om Bok được tổ chức ở tỉnh Sóc Trăng có quy mô lớn nhất. Vì nơi đây tổ chức hội đua ghe ngo quy tụ nhiều đội ghe và vận động viên các tỉnh tham gia. Thu hút người dân trong và ngoài tỉnh đến xem và cổ vũ. Ghe ngo làm bằng một thân cây nên. Còn gọi là thuyền “độc mộc” có chiều dài khoảng 22 đến 24 m. Có từ 50 đến 60 vận động viên bơi bằng dầm gỗ. Chiếc ghe ngo có mũi và lái đều cong. Thân được trang trí hoa văn tinh tế, đầu ghe có hình con thú biểu trưng cho từng ghe. Ghe ngo là đại diện cho mỗi chùa và được xem là tài sản quý giá, thiêng liêng của phum sóc, được bảo quản cẩn thận tại chùa.
Đua ghe Ngo diễn ra tưng bừng và náo nhiệt với sự tham dự của rất đông người dân và du khách. Các đội đua đến từ nhiều địa phương trong tỉnh hoặc trong khu vực. Thông thường, các đội tham dự sẽ được chia thành 2 nhóm: nhóm đã được xếp hạng từ mùa giải trước và các nhóm còn lại. Ghe Ngo dài khoảng 22-24m, ngang 1,2 m, có từ 50 đến 60 tay bơi.
Nhiều hoạt động vui chơi hấp dẫn khác
Dưới sông các đội đua hăng say thi đấu. Trên bờ là tiếng reo hò cổ vũ huyên náo của người dân. Cùng với tiếng cồng chiêng, hát, hò… Tạo nên một không khí lễ hội đặc biệt ấn tượng. Đua ghe Ngo trở thành một sự kiện văn hóa, thể thao mang tính truyền thống của người dân Khmer.
Ngoài đua ghe Ngo, phần hội còn nhiều hoạt động khác. Như: Chơi cờ ốc Bi sắt Múa Răm Vông và Thả đèn nước. Những chiếc đèn được làm bằng thân và bẹ chuối. Có cấu tạo như ngôi đền, trang trí hoa văn màu sắc sặc sỡ. Đầu đèn có treo cờ phướn. Xung quanh cắm đèn cầy và nhang. Bên trong có bày các thức cúng. Để tụng kinh tưởng nhớ đức Phật, đồng thời xin lỗi thần Đất, thần Nước. Vì làm ô uế, dơ bẩn nguồn nước, đào xới đất nơi đây.
Lễ hội năm nay được tổ chức từ ngày 29 đến 31-10. Với nhiều hoạt động văn hóa chính như: lễ cúng trăng; thả đèn gió, đèn nước; hội đua ghe ngo… Ngoài các loại trái cây, nông sản thì mâm lễ vật cúng Trăng của đồng bào Khmer không thể thiếu cốm dẹp. Trong tiếng Khmer, “Ok” nghĩa là đút. “Om-bok” nghĩa là cốm dẹp. Như vậy có thể hiểu Ok Om Bok có nghĩa là hành động đưa cốm dẹp vào miệng. Ðây cũng là nghi thức chính mang ý nghĩa tâm linh rất lớn với đồng bào Khmer.
Khơi dậy niềm tự hào, tình yêu quê hương
Với những nghi lễ mang đậm văn hóa truyền thống. Và những hoạt động hội giàu bản sắc của đồng bào Khmer miền Tây Nam Bộ. Mùa Ok Om Bok chắc chắn sẽ thu hút đông đảo bà con người Khmer. Du khách trong nước và quốc tế tham dự. Trong khuôn khổ lễ hội tại Sóc Trăng sẽ diễn ra phục dựng lễ cúng Trăng vào tối 30-10. Trong quan niệm của người Khmer. Mặt trăng là vị thần điều tiết mưa nắng. Đem lại sự phát triển thuận lợi cho mùa màng và công việc đồng áng của con người. Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Trần Minh Lý cho biết.
“Lễ cúng Trăng trong khuôn khổ lễ hội Ok Om Bok nhằm mục đích. Không chỉ bảo tồn và phát huy nét đẹp văn hóa truyền thống, giàu tính nhân văn của đồng bào Khmer. Mà còn là điểm nhấn về những sắc màu văn hóa du lịch của Sóc Trăng. Để thu hút du khách trong và ngoài tỉnh đến với địa phương. Ngoài ra lễ cúng Trăng còn là biểu tượng của tinh thần đoàn kết các dân tộc. Khơi dậy niềm tự hào, tình yêu quê hương. Ý thức trách nhiệm của mọi người trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”.
