Ẩm thực Việt Nam nổi tiếng với sự dân dã nhưng vẫn đa dạng các món ăn. Không chỉ đa dạng về nguyên liệu mà ẩm thực Việt Nam còn có sự phân hóa theo vùng miền. Tùy vào mỗi vùng mà sẽ có cách biến tấu, cách pha chế khác nhau làm cho món ăn có phần đặc sắc riêng biệt mà chỉ ở đó mới có. Đến với xứ Nghệ, bạn cũng sẽ có thể tận hưởng những hương vị đặc trưng của nơi này. Nhiều món dân dã nhưng chỉ với món bánh đa xúc hến cũng đủ để khiến thực khách cảm thấy bâng khuâng trước mùi vị thơm ngon của món ăn thôn quê mà bỗng trở nên phổ biến ở bất kỳ phố phường nào tại thành phố Vinh nhưng nổi tiếng vẫn là ở Thanh Chương.
Món ăn có hai nguyên liệu cơ bản là bánh đa hoặc bánh tráng cùng với hến xào. Nhưng với công thức đặc biệt nào đó cùng sự hòa quyện của những nguyên liệu đặc trưng đã khiến cho món bánh đa xúc hến có được mùi vị thơm ngon dù cho đây chỉ là một món ăn dân dã đường phố.
Vì sao bánh đa xúc hến lại có mùi vị độc đáo hút thực khách đến vậy?
Vào mùa này đến với miền quê xứ Nghệ, bạn sẽ được thưởng thức nhiều món ngon làm từ hến ngon, bổ, hấp dẫn. Trong đó, món hến xúc “bánh khô” làng Vịnh (bánh đa, bánh tráng) ở huyện Thanh Chương có vị ngọt và thơm của hến sông Lam…
Cũng như ngao, vẹm trai, hến là loại động vật có vỏ ngoài cứng. Chỉ sinh sống ở nơi có cát và nước chảy. Về mùa đông hến bò xuống lòng sâu để tránh rét, vào cuối mùa xuân khi có những trận mưa rào đầu mùa, tiết trời ấm áp hến mới bò lên những nơi nước nông để kiếm ăn và sinh sản. Hến vỏ ngâm với nước vo gạo chừng một giờ cho nhả hết chất cặn, rửa lại nhiều lần cho thật sạch. Sau đó, cho hến vào nồi luộc chín với một ít muối, dùng đũa khuấy đều cho thịt hến tách ra khỏi vỏ. Phần nước luộc hến có thể dùng để nấu canh rau, rất ngon và ngọt.
Một số nguyên liệu sử dụng cho món ăn
Hến là loại thức ăn có tính hàn, nhiều chất bổ dưỡng. Ruột hến có thể chế biến được nhiều món ăn. Nhưng xào với hẹ trộn lạc rang xúc bánh khô vừng là món đơn giản dễ làm. Phổ biến nhất và cũng được đánh giá là ngon nhất. Để chế biến được món này, ngoài ruột hến cần có các loại nguyên liệu: hành tây, hẹ, ớt, tỏi, bánh khô, dầu ăn, gia vị, hạt tiêu. Ruột hến làm sạch để ráo, hành tây cắt nhỏ hơn xào thịt bò, hẹ cắt khoảng 2-3 cm, tỏi đập dập.
Cho mỡ hoặc dầu vào chảo, đun thật nóng rồi cho tỏi, hành tây, ớt vào xào qua. Tiếp tục cho hến vào xào nhanh tay trong khoảng 5 phút. Chú ý khi xào phải để lửa lớn để hến chín nhanh, không bị ra nước. Theo các bà nội trợ, bí quyết để hến không bị khô và teo lại. Là khi xào rưới vào chảo một ít nước mắm… Nêm nếm gia vị vừa ăn. Chờ hến ngấm gia vị và săn lại, cho hẹ vào rồi tắt bếp.
Thưởng thức bánh đa xúc hến như một hương vị đậm chất miền Trung
Bày hến ra đĩa cho thêm một ít lạc rang, ăn kèm bánh đa. Bánh đa nướng giòn, bẻ ra thành từng miếng vừa ăn. Khi ăn không cần thì muỗng, đũa dĩa mà chỉ cần dùng miếng bánh vừa ăn để xúc hến. Vị béo, thơm của hến, cay cay của ớt, thanh mát của hẹ. Hòa cùng vị giòn tan của bánh khô khiến món ăn dân dã này trở thành món ăn thú vị. Được nhiều người ưa thích trong những ngày hè nắng nóng.
Vào những ngày nắng ấm như hiện nay, người dân ở nhiều xã như: Thanh Văn, Thanh Lĩnh, Thanh Tường, Thanh Giang, Võ Liệt… thường tập trung cào hến để làm thức ăn và bán ra thị trường. Một mùa hến đã về trên sông Lam. Ai muốn ăn hến, muốn khám phá. Hay trở về với tuổi thơ hãy về dọc hai bờ sông Lam, về với đất Thanh Chương.
Đã bao lần được ăn hến xào, cháo hến và canh hến. Nhưng cũng như mọi người tôi vẫn háo hức khi mùa hến về. Bởi tôi nghĩ ngoài ý nghĩa ẩm thực, món hến xúc bánh khô còn ngon vì nhiều lẽ. Trước hết là nó rất sạch, trong bối cảnh có nhiều loại thực phẩm bẩn như hiện nay đây là lựa chọn tối ưu. Thứ nữa, vì đó là sản vật quê mình, ở đó có tiếng cười rộn ràng của thiếu nữ thôn quê, tiếng gõ mạn, bóng thuyền chài lấp ló mỗi buổi sớm mai, có một mảng ký ức tuổi thơ lưng trần vừa tắm mát vừa bắt hến trên bến sông quê…
