Lễ hội xuống đồng của người Tày khai mạc vào sáng mùng 8 Tết, thu hút đông đảo người dân địa phương và du khách thập phương, nước ngoài. Mọi người cùng nhau vui chơi và khám phá những nét văn hóa đặc sắc của người dân vùng núi phía Bắc. Buổi lễ bắt đầu bằng cuộc diễu hành trên cạn và cuộc diễu hành dưới nước.
Cuộc diễu hành luôn bắt đầu sớm khi trời quang mây tạnh, gồm có: thầy cúng, đội trống kèn, và hai cặp vợ chồng chưa cưới khiêng ghế sa-lông. Đoàn diễu hành được trang trí theo màu sắc tượng trưng của âm dương ngũ hành. Phía sau là một chiếc xe ô tô chở nước, nước được đựng trong hai ống nước lớn, một bố và một mẹ. Tiếp đến là lễ rước đất, phần đất thiêng lấy được từ núi gọi là đất mẹ
Lễ cúng thần cũng là cúng cả trời
Sau đó là các mâm lễ để dâng các vị thần linh. Lễ vật gồm một mâm quả còn (bên trong các quả còn có đựng các hạt giống); mâm xôi 7 màu, bánh dày ngũ sắc và thủ lợn, gà luộc, hoa quả… Đội chiêng trống đi hai bên thầy cúng nổi chiêng trống để thầy cúng giao linh với thần linh.
Khi đoàn rước về đến địa điểm làm lễ, thầy cúng ra hiệu cho đội nhạc lễ. Tấu lên ba hồi kèn trống vang vọng cả núi rừng, trời đất. Tiếp đó thầy cúng thực hiện nghi lề cúng. Thầy khấn và phun nước làm phép để xua đuổi ma quỉ. Xua đuổi điều không may, rồi thầy tung lộc (là các hạt giống) của thần linh cho dân bản. Đi đầu là một thầy cúng được giao nhiệm vụ sứ giả giao tiếp với thần linh, trên tay cầm một cây biểu tượng cho sự sinh sôi, nảy nở..
Người Giáy quan niệm: Trời là cao nhất, trời sinh ra tất cả lành, dữ, xấu, tốt, ‘tiên’ cũng ở trên trời. Nhưng ‘tiên’ chủ yếu làm ra đều tốt, lành. ‘Thần’ là ở trần gian, người trực tiếp làm ra những điều lành dữ, tốt, xấu. Do đó lễ cúng thần trong ngày hội roóng poọc cũng là cúng cả trời, cả ‘tiên’, cả ‘thần’. Hội roóng poọc vừa là vui chơi, lại vừa là cầu trời đất, thần thánh phù hộ cho sản xuất, cho cuộc sống của làng bình yên.
Lễ hội chung của thung lũng Mường Hoa
Lễ hội diễn ra vào ngày Thìn tháng Giêng âm lịch hàng năm. Tuy vốn là lễ hội dân tộc truyền thống của người Giáy ở Tả Van, nhưng nhiều năm nay đã lan rộng, trở thành lễ hội chung của cả vùng thung lũng Mường Hoa. Mở đầu lễ hội là cúng thần linh cầu cho người yên, vật thịnh. Khi lễ cúng kết thúc là dàn nhạc trống, chiêng điệu kèn pí lè tấu lên thông báo các chò chơi mang tính nghi lễ tượng trưng bắt đầu.
Để chuẩn bị cho lễ hội, các chức sắc trong làng đến nhà chủ làng để cùng chuẩn bị các đồ cúng thần, câu treo vòng mặt trời (vòng mặt trời được làm bằng tre vót nhọn và uốn vòng tròn, sau đó dán giấy xanh, đỏ, vàng, và cắt mặt trời bằng giấy đỏ, mặt trăng bằng giấy vàng dán vào giữa vòng, sau đó cắt con âm dương dán lên mặt trăng. Vòng mặt trời còn có ba tua bằng hoa giấy xanh, đỏ, tím, vàng),…
Các trò chơi đa số là trò chơi dân gian
Khi các màn xoè kết thúc mọi người lại đổ tới khu chơi trò chơi. Đầu tiên là trò chơi ném còn. Hai đôi nam thanh nữ tú được vinh dự ném quả còn đầu tiên. Sau đó tất cả mọi người đều được tham gia. Trò chơi ném còn được tiếp tục. Cho đến khi quả còn được ai đó ném qua vòng. Tiếp theo là các trò chơi như đẩy gậy, kéo co. Đánh quay, đánh bóng, bịt mắt bắt dê, leo cột mỡ…Phần hội được bắt đầu bằng các điệu múa. Và các tiết mục văn nghệ dân gian đặc sắc của người Tày, người Dao.
Nhưng nổi bật nhất, vui nhất, nhiều người tham gia nhất là những màn xoè. Khi tiếng kèn trống vang lên các cô gái Tày mở đầu màn xoè. Với những động tác xoè duyên dáng. Điệu nghệ mời mọi người tham gia. Vòng xoè cứ rộng mãi đi đều trong tiếng kèn, tiếng trống dập dìu. Hội xuống đồng Bản Hồ- Sa Pa tiếp thêm sinh lực mới cho người dân trong sản xuất và xây dựng; gìn giữ bản sắc văn hoá.
